Banken kommen zu billig davon / Οι τράπεζες μένουν στο απυρόβλητο

Hypo: Banken kommen zu billig davon

Hypo (1): Οι τράπεζες μένουν στο απυρόβλητο

Österreich - Die Empörung sollte sich nicht nur auf die Politik konzentrieren

Αυστρία - Ο θυμός δε θα πρέπει να συγκεντρώνεται μόνο προς την πολιτική

Die Diskussion über das Desaster beim Umgang mit der Hypo Alpe Adria in Österreich hat in der vergangenen Woche eine bedenkliche Schlagseite erhalten. Hauptverantwortlich gemacht für das Milliardengrab Hypo werden neben den "alten" Schuldigen – Haider, Bankenaufseher, früherer Eigentümer BayernLB – aktuell der schwarze Finanzminister Michael Spindelegger und der rote Bundeskanzler Werner Faymann. Diese Kritik ist einseitig. Denn fein raus sind in Wahrheit die übrigen österreichischen Privatbanken, was allerdings nicht thematisiert wird.

Η συζήτηση επί της καταστροφής στον χειρισμό της Hypo Alpe Adria στην Αυστρία έλαβε την περασμένη βδομάδα μία αμφιλεγόμενη είδηση. Κύριοι υπαίτιοι για τον τάφο εκατομμυρίων γίνονται τώρα δίπλα στους "παλιούς" ενόχους - Haider (2), τραπεζικούς ελεγκτές, παλαιό ιδιοκτήτη της BayernLB (3) - ο μαύρος (4) υπουργός οικονομικών Michael Spindelegger και ο κόκκινος (4) ομοσπονδιακός καγκελάριος Werner Faymann. Αυτή η κριτική είναι μονόπλευρη. Καθώς ασπροπρόσωπες βγήκαν στην πραγματικότητα οι αυστριακές ιδιωτικές τράπεζες, κάτι που απεναντίας δεν έχει γίνει θέμα.

Um das Argument zu verstehen, ist es wichtig, sich vor Augen zu führen, was diese Woche eigentlich passiert ist: Das von der Regierung erwogene Modell, die österreichischen Privatbanken an der Hypo-Lösung zu beteiligen (etwa über eine Bad Bank), ist geplatzt. Die Steuerzahler bleiben allein auf der Rechnung sitzen, so viel ist nun sicher. Wie hoch diese am Ende des Tages sein wird, also wie viele faule Kredite in der Bank lagern, darüber gab es keine neuen Informationen. Dennoch ergießt sich nun in den klassischen Medien, auf Twitter und in den derStandard.at-Foren die Kritik nahezu nur über das rot-schwarze Missmanagement in der Causa Hypo. Aber ist es moralisch und politisch vertretbar, die Banken außer Acht zu lassen? Um diese Fragen zu beantworten ist es sinnvoll, sich anzusehen, wer von der Hypo-Rettung profitiert. Zweifellos sind da zunächst einmal die (unbekannten) Gläubiger der Staatsbank, die ihre Kredite eins zu eins zurückerhalten dürften.

Για να γίνει κατανοητό το επιχείρημα, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς συνέβη αυτή τη βδομάδα: Το μοντέλο που συλλογίστηκε η κυβέρνηση, να συμμετέχουν οι αυστριακές ιδιωτικές τράπεζες στη λύση της Hypo (με τη μορφή μιας "κακής" τράπεζας), απέτυχε. Οι φορολογούμενοι μένουν μόνοι τους με το λογαριασμό, αυτό είναι πλέον βέβαιο. Πόσο μεγάλος θα είναι τελικά, πόσα δηλαδή κόκκινα δάνεια υπάρχουν στην τράπεζα, επί αυτού δεν υπήρχαν νέες πληροφορίες. Παρόλα αυτά ρέει τώρα στα κλασικά μέσα ενημέρωσης, στο twitter και στα φόρουμ της (εφημερίδας μας) derstandard.at η κριτική σχεδόν αποκλειστικά για την κακοδιαχείριση κόκκινων-μαύρων (4) στο θέμα Hypo. Αλλά είναι ηθικά και πολιτικά σωστό, οι τράπεζες να μένουν εκτός προσοχής; Για να απαντήσει κανείς σε αυτές τις ερωτήσεις, είναι λογικό να δει ποιος κερδίζει από τη διάσωση της Hypo. Αναμφίβολα είναι σε αυτούς καταρχήν οι (άγνωστοι) επενδυτές της κρατικής τράπεζας, οι οποίοι έλαβαν τις πιστώσεις τους ένα προς ένα πίσω.

Blankogarantie

Λευκή επιταγή

Die zweite Gruppe der Gewinner sind aber die übrigen österreichischen Kreditinstitute. Die Republik Österreich hat am Höhepunkt der Krise im Herbst 2008 ein Bankenhilfspaket in Höhe von 100 Milliarden Euro aufgelegt. Beansprucht wurde zwar nur ein Bruchteil dieser Mittel. Aber jeder Investor hat von diesem Punkt an gewusst, dass die rot-schwarze Regierung in Wien so wie im Rest Europas nahezu alles dafür tun wird, den systematischen Zusammenbruch des Bankensektors zu verhindern. Es gibt inzwischen unzählige Studien, darunter vom Währungsfonds, darüber, dass die implizite Staatsgarantie – alle wissen, wenn es ernst wird, springt der Steuerzahler ein – den Banken jährlich Million an Kosten für Kreditaufnahme erspart. Die Notverstaatlichung der Hypo war die konsequente Umsetzung dieser Garantie in die Realität. Was hätte die staatliche Zusage denn noch für einen Wert gehabt, wenn man die Bank – trotz der sogar expliziten Haftungen des Landes Kärnten – in die Insolvenz geschickt hätte? Keinen.

Η δεύτερη ομάδα νικητών είναι όμως τα υπόλοιπα αυστριακά πιστωτικά ιδρύματα. Η ομοσπονδία της Αυστρία εξέδωσε στο απόγειο της κρίσης το φθινόπωρο 2008 ένα πακέτο βοήθειας για τις τράπεζες ύψους 100 δισ. ευρώ. Χρησιμοποιήθηκε βέβαια μόνο ένα μικρό μέρος αυτού του μέσου, αλλά κάθε επενδυτής ήξερε από αυτό το σημείο και μετά, ότι η κοκκινόμαυρη (4) κυβέρνηση στη Βιέννη, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, θα έκανε σχεδόν τα πάντα, για να αποτρέψει τη συστηματική πτώση του τραπεζικού τομέα. Υπάρχουν εντωμεταξύ αμέτρητες μελέτες, μεταξύ αυτών και από το Νομισματικό Ταμείο, πως οι έμμεσες κρατικές εγγυήσεις - όλοι ξέρουν πως όταν τα πράγματα σοβαρεύουν, αναλαμβάνουν οι φορολογούμενοι - γλίτωσαν τις τράπεζες ετησίως από εκατομμύρια σε έξοδα για τη λήψη δανείων. Η κρατικοποίηση εξ ανάγκης της Hypo ήταν η συνεπής υλοποίηση αυτής της εγγύησης στην πραγματικότητα. Τι αξία θα είχε άλλωστε η κρατική δέσμευση αν, παρά την εγγύηση του κρατιδίου της Καρινθίας, στέλναμε την τράπεζα στη χρεωκοπία; Καμία.

Einlagen gesichert

Οι καταθέσεις είναι διασφαλισμένες

Gerettet wurden Banken aber nicht nur durch die Sicherungszusage. Auch gesetzliche Verpflichtungen hat man den Instituten im Fall Hypo abgenommen. Viele glauben, die österreichische Einlagensicherung, mit der Sparer bis 100.000 Euro geschützt werden, sei eine staatliche Garantie. Das ist falsch. Für Guthaben bis 50.000 Euro haften die Banken. Zunächst müssen die einzelnen Sicherungssektoren wie jener der Hypos einspringen. Reicht das Geld nicht aus, müssen die übrigen Sicherungsverbände ran, was Erste, Raiffeisen und Bank Austria getroffen hätte.

Οι τράπεζες δε διασώθηκαν όμως μόνο μέσω της διασφαλιστικής δέσμευσης. Επίσης αφαιρέθηκαν νομικές υποχρεώσεις από τα ιδρύματα όσον αφορά στη Hypo. Πολλοί πιστεύουν, πως η αυστριακή ασφάλεια των καταθέσεων, με την οποία οι αποταμιευτές προστατεύονται έως τις 100.000 ευρώ, είναι μία κρατική εγγύηση. Αυτό είναι λάθος. Για πιστώσεις έως 50.000 εγγυούνται οι τράπεζες. Καταρχήν πρέπει να εμπλακούν οι μεμονομένοι τομείς ασφάλειας όπως αυτός της Hypo. Αν δεν αρκούν τα χρήματα, πρέπει οι υπόλοιπες ενώσεις ασφαλείας να εμπλακούν, κάτι το οποίο άγγιζε την Erste, Raiffeisen και Bank Austria.

Von der Hypo-Rettung haben also alle Institute profitiert. Ein großer Teil des Bankensektors, wenn nicht der ganze, wäre ohne Hilfe des Staates in den Jahren 2008 und 2009 kollabiert. Eigentümer hätten alles und Bankmanager ihre Jobs verloren. Um das zu verhindern, wurde die Hypo gerettet, erhielten Raiffeisen und Erste Kapitalspritzen in Milliardenhöhe, wurden Volksbank und Kommunalkredit den Steuerzahlern umgehängt. Moralisch gäbe es also eine Verpflichtung der Banken, bei der Hypo mitzuziehen, und zwar nicht in Form eines Gegengeschäftes für die Bankenabgabe, sondern darüber hinaus. Dagegen argumentieren die Banken damit, dass sie für die Hypo keine Verantwortung tragen und es überhaupt ihren Eigentümern nicht zumuten könnten, bei einer Bad-Bank-Lösung mitzuziehen. "Das kann ich gar nicht als börsennotiertes Unternehmen", sagt etwa der Chef der Raiffeisen Bank International, Karl Sevelda, "die Aktionäre würden sich querlegen."

Από τη διάσωση της Hypo κέρδισαν λοιπόν όλα τα ιδρύματα. Ένα μεγάλο μέρος του τραπεζικού κλάδου, αν όχι ολόκληρος, θα είχε καταρρεύσει στα χρόνια 2008 και 2009 χωρίς τη βοήθεια του κράτους. Οι ιδιοκτήτες θα έχαναν τα πάντα και οι managers τις δουλειές τους. Για να αποτραπεί αυτό, διασώθηκε η Hypo, έλαβαν η Erste και η Raiffeisen ενέσεις κεφαλαίου σε ύψη δισεκατομμυρίων και φορτώθηκαν οι φορολογούμενοι την Volksbank και την Kommunalkredit. Ηθικά υπάρχει λοιπόν μία υποχρέωση των τραπεζών, να συνδράμουν στην Hypo και μάλιστα όχι υπό τη μορφή μία συναλλαγής για τα κεφάλαια της τράπεζας, αλλά και πέρα από αυτά. Εναντίων αυτού επιχειρηματολογούν οι τράπεζες, πως δε φέρουν καμία ευθύνη για την Hypo και δε θα μπορούσαν να απαιτήσουν από τους ιδιοκτήτες τους, να συμμετέχουν σε μία λύση τύπου "κακής" τράπεζας. "Αυτό δεν μπορώ καν να το κάνω ως εισηγμένη εταιρεία", λέει για παράδειγμα ο διευθυντής της Raiffeisen Bank International, Karl Sevelda, "οι μέτοχοι θα αντιτίθονταν".

Kein Aufschrei

Καμία κραυγή αντίδρασης

Aber wo bleibt der Aufschrei über solche Aussagen? Im Zuge der Krise wurde ein Grundprinzip der freien Marktwirtschaft außer Kraft gesetzt, wonach Unternehmen auch pleitegehen dürfen müssen. Das war schon sinnvoll: Wenn alle Banken umgefallen wären, hätte niemand etwas davon gehabt. Aber es ist verwerflich, sich nacher auf ebendiese Prinzipien der Marktwirtschaft zu berufen, um zu begründen, warum man nicht mitzahlen kann. Wenn sich schon Manager und Eigentümer der Banken vor ihrer gesellschaftspolitischen Verantwortung drücken, hätten wenigstens die Großkoalitionäre aktiv werden müssen und die Einbindung der Banken gesetzlich beschließen können. Über Höhe und Art ließe sich ja streiten (statt einer Bad-Bank-Beteiligung könnte man ja auch die Bankenabgabe erhöhen). Das zu thematisieren wäre übrigens auch Aufgabe der Opposition. Doch allen voran Grüne und FPÖ sind nur damit beschäftigt, sich auf die Regierung einzuschießen.

Αλλά που είναι η αντίδραση σε τέτοιες δηλώσεις; Κατά τη διάρκεια της κρίσης τέθηκε εκτός ισχύος μία θεμελιώδης αρχή της ελεύθερης οικονομικής αγοράς, κατά την οποία οι επιχειρήσεις πρέπει να αφήνονται να χρεοκοπήσουν. Αυτό ήταν λογικό: Αν όλες οι τράπεζες έπεφταν, δε θα κέρδιζε κανείς. Αλλά είναι κατακριτέο στη συνέχεια να στηρίζεσαι σε αυτές ακριβώς τις αρχές της αγοράς, για να δικαιολογήσεις γιατί δε μπορείς να συμμετέχεις στο κόστος. Αν οι μάνατζερ και οι ιδιοκτήτες των τραπεζών αποφεύγουν την κοινωνικοπολιτική τους ευθύνη, θα έπρεπε τουλάχιστον οι (πολιτικοί) της μεγάλης συμμαχίας (5) να γίνουν ενεργοί και να αποφασίσουν νομοθετικά τη συμμετοχή των τραπεζών. Για το ύψος και το είδος (της συμμετοχής) μπορεί κανείς να συζητήσει (αντί για μία συμμετοχή σε "κακή" τράπεζα, θα μπορούσε κανείς να αυξήσεις και τα υποχρεωτικά κεφάλαια των τραπεζών). Το να γίνει αυτό θέμα είναι παρεμπιπτόντως δουλειά της αντιπολίτευσης. Όμως πρώτα από όλους οι Πράσινοι και η FPÖ ασχολούνται με το πως θα κριτικάρουν την κυβέρνηση.

(1) Ένα από τα σημαντικότερα σκάνδαλα στην Αυστρία είναι η περίπτωση της τράπεζας Hypo Alpe Adria. Πριν λίγα χρόνια και κατά τη θητεία του ακροδεξιού κόμματος FPÖ, το αυστριακό κρατίδιο της Καρινθίας εγγυήθηκε για την τράπεζα, η οποία λόγω κόκκινων δανείων κατέρρευσε. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αυστρίας αποφάσισε να αναλάβει το χρέος του κρατιδίου και να κρατικοποιήσει την τράπεζα, προκειμένου να μην χρεοκοπήσει η Καρινθία και πληγεί το αυστριακό κύρος. Αυτό όμως σήμαινε επίσης, πως οι Αυστριακοί φορολογούμενοι θα πλήρωναν εν τέλει το λογαριασμό.

(2) Jörg Haider: Πρώην αρχηγός του ακροδεξιού αυστριακού κόμματος FPÖ και πρώην κυβερνήτης της Καρινθίας. Πέθανε στα τέλη του 2008 από αυτοκινητιστικό ατύχημα.

(3) Η Bayern London Branch κατείχε το 51% του ομίλου της Hypo όταν ξέσπασε το σκάνδαλο.

(4) Οι "μαύροι" είναι οι πολιτικοί του δεξιού κόμματος ÖVP, ενώ "κόκκινοι" οι πολιτικοί του κεντρώου κόμματος SPÖ.

(5) Στην Αυστρία κυβερνούν αυτή τη στιγμή από κοινού τα κόμματα SPÖ (κεντρώο) και ÖVP (δεξιό).

πηγή: derstandard.at